جمعه, 18 آبان 1403
جمعه, 18 آبان 1403

حکایت گیلان | ندا لهردی: درست 55 سال از روزی می گذرد که نخستین پیام موفقیت آمیز از طریق یک شبکه تحقیقاتی که پیشرو اینترنت مدرن بود، ارسال شد تا نقطه آغازی برای عصری جدید در ارتباطات باشد. به همین بهانه بیست ونهمین روز اکتبر در تقویم جهانی به نام اینترنت خورده است. برای ما که زندگی مجازی را در قفس فیلترینگ تجربه می کنیم حالا سه سال است که این روز معنای دیگری دارد؛ خاصه در دنیایی که به لطف اینترنت در آن مرزها کمرنگ تر شده اند.

به نقل از دنیای اقتصاد، هر چند فیلترینگ برای کاربران ایرانی خاطره ای تلخ به قدمت بیش از یک دهه است، اما از آخرین روزهای شهریور 1401 پلتفرم ها و شبکه های اجتماعی بیشتری به درد فیلترینگ دچار شدند. در سه سال گذشته فیلترینگ علاوه بر دستاوردهایی از جمله ضررهای اقتصادی هنگفت، کوچک تر شدن اکوسیستم استارت آپی، کاهش چشمگیر سرمایه گذاری های خطرپذیر در شرکت های نوپا، افزایش قابل توجه میزان آسیب پذیری امنیت سایبری و متعاقب آن نشت مکرر داده کاربران ایرانی در پلتفرم ها و همچنین وب سایت های دولتی، خراش های اجتماعی عمیقی را هم به همراه آورده است که بی شک بسیاری از آنها ماندگار خواهند شد. در سه سال گذشته کسب وکارهای آنلاین بی اغراق بیشترین آسیب از فیلترینگ و محدودیت های اینترنتی را متحمل شده اند؛ بسیاری از آنها تا مرز ورشکستگی و تعطیلی رفته اند و در این میان بعضی به ناچار شوکران نابودی را سرکشیده اند و پایان تلخ را پذیرفته اند. با این حال اما تعداد کسب وکارهایی که فیلترینگ را تاب نیاوردند و ناگزیر به مهاجرت شدند، بیشتر بود.

تعجبی هم ندارد؛ در روزهایی که اقتصاد ایران زخم ضرر 3.5میلیارد دلاری فیلترینگ را به جان خریده و در رتبه بندی کشورهای متضرر گوی سبقت را از دیگران ربوده است، سرمایه گذاران داخلی هم به کنج عزلت خزیده اند، چه رسد به سرمایه گذاران خارجی. حتی نسخه های دولتی هم برای نجات استارت آپ ها و کسب وکارهای آنلاین کارگر نمی افتند و آنهایی هم که بقا را با سنجه لحظه های سخت آموخته اند و تجربه کرده اند، بارها و به اشکال متنوع نگرانی هایشان را به گوش دولت رسانده اند؛ نامه ها، بیانیه ها، کارزارها و گزارش های رسانه ای متعدد گواه این تلاش ها هستند. با این همه اما دولت همچنان بر طبل محدودیت های اینترنتی کوبید و همزمان تلاش کرد کاربران را به کوچی اجباری به پلتفرم ها و پیام رسان های بومی مجاب کند و حتی مشوق هایی را هم برای کسب وکارهای آنلاینی که زودتر در این راه همراه شوند، در نظر گرفت.

نتیجه تمام این اقدامات دولت به استفاده 83 درصدی کاربران اینترنت ایران از انواع فیلترشکن و ایجاد بازار سیاه اما پررونق وی پی ان ها منجر شد؛ بازاری که طبق آمار گردش سالانه آن در سال 1401 چیزی بین 25 تا 30 هزار میلیارد تومان برآورد شد. فیلترشکن ها اگرچه حالا یار و همراه زیست مجازی روزانه کاربران ایرانی هستند و سهم مهمی از سبد خانوارها را به خود اختصاص داده اند، اما همزمان به دشمن حریم خصوصی و داده های شخصی کاربران هم تبدیل شده اند. با این اوصاف است که آمار لحظه ای بنیاد غیرانتفاعی سرف شارک هم تایید می کند که از سال 2004 تاکنون، یعنی در دو دهه گذشته، ایران 0.9 درصد از کل نشت داده در جهان را به خود اختصاص داده است. طبق داده های این بنیاد غیرانتفاعی که در زمینه آزادی دسترسی به اینترنت و امنیت سایبری فعالیت می کند، در طول دو دهه گذشته بیش از 160 میلیون و 700 حساب کاربری در ایران دچار نشت داده شده اند و در این بازه زمانی به طور متوسط از هر صد شهروند ایرانی، 223 نفر نشت داده را تجربه کرده اند. این بررسی ها نشان می دهد که در طول سه سال گذشته و با گسترش فیلترینگ این روند سرعت بیشتری به خود گرفته است؛ تا جایی که به طور میانگین هر آدرس ایمیل حدود سه بار هک شده است و به ازای هر صد نفر، 88 نفر در ایران هک شدن ایمیل خود را تجربه کرده اند.

به این ترتیب تعجبی ندارد که وزیر ارتباطات دولت چهاردهم هم لب به اعتراض بگشاید و نسبت به خطر فیلترشکن ها هشدار بدهد. ستار هاشمی در هفته های اخیر اعلام کرد: «حدود دو سوم از مشترکان همراه از فیلترشکن استفاده می کنند که بسیاری از آنها از مجاری غیررسمی در اختیار قرار گرفته و باعث می شود گوشی یا سیستم ها به عنوان بستری برای حمله به زیرساخت های کشور مورد استفاده قرار بگیرد که آسیب جدی به امنیت سایبری است.»

با تمام اینها اما آنچه ممکن است از نگاه وزیر ارتباطات و دولت متبوعش مغفول مانده باشد و از قضا مخاطرات بیشتری هم دارد، ناامیدی از رفع فیلترینگ و به دنبال آن بی اعتمادی جامعه است که در سایه تداوم محدودیت ها و عدم شفافیت، دیواری بلند میان مردم و دولت می کشد و در نهایت چیزی جز زوال تدریجی سرمایه اجتماعی به همراه نخواهد داشت. در نهایت به یاد قیصر امین پور در هفدهمین سالروز در گذشتش:

تمام حجم قفس را شناختیم بس است

بیا به تجربه در آسمان پری بزنیم

همرسانی کنید:

طراحی و پیاده سازی توسط: بیدسان