اختصاصی حکایت گیلان |ابوالفضل رضایی _ زهرا روحی فر ۲۰ سال است که در حوزه ادبیات کهن به ویژه شاهنامه و شاهنامه خوانی و شاهنامه آموزی با دغدغه ترویج و زبان و ادبیات فارسی فعالیت دارد. کلاس های شاهنامه خوانی او در گیلان به صورت حضوری و در کشور به صورت مجازی در جریان است. او برای اولین بار در گیلان اقدام به ایجاد انجمن شاهنامه شناسی و شاهنامه خوانی کودکان و کتابخانۀ تخصصی شاهنامه پژوهی کرده است.

 پایگاه خبری تحلیلی حکایت گیلان با این فعال فرهنگی به گفتگو پرداخته است.

روحی فر در مورد انگیزه حضور خود در این حوزه می گوید: با توجه به اینکه سرزمین جاودانمان ایران در گذر تاریخ کهن خود تاکنون، بارها و بارها عرصۀ تاخت و تاز فرهنگی و قومی بوده است و هربار ایرانیانی ایرانی تبار توانسته‌اند با مهر و قلم از زبان و تاریخ و فرهنگشان پاسداری کنند تا فرهنگ ایرانی‌-آریایی و زبان پارسی فراموش نشود، ناگفته پیدا بود که اگر تنها خون ملیت در رگهای یک ملت روان باشد، نگاه‌دارنده هویت و آیین و زبان آن ملت خواهد بود و هیچ دست پلیدی نخواهد توانست اندیشۀ پاک و تابناک مردمانشان را به گرداب نابودی بیافکند و در نتیجه هیچ نیرویی جز اندیشه بخردی که در سراسر شاهنامه جاریست نمی‌توانست حافظ فرهنگ و زبان ایرانی باشد.

این کارشناس ادبیات تخصصی فارسی ادامه می دهد:  به این‌ نتیجه رسیدم که با راه‌اندازی پایگاه تخصصی شاهنامه شناسی، شاهنامه خوانی و شاهنامه پژوهی که به‌ عنوان‌ نخستین پایگاه شاهنامه خوانی و شاهنامه پژوهی در گیلان و دومین در ایران است، مهری فزون در ژرفای جان خود و هموطنان نسبت به آیین و فرهنگ ایرانشهری و زبان پارسی بیافکنم.

روحی فر با اشاره به راه اندازی انجمن شاهنانه خوانی رودسر می گوید:  این انجمن از سال 97 در کتابخانه ابوجعفر هوسمی  شروع به کار کرد. این ایده به ذهنم راه یافت که شاهنامه خوانی را به صورت تخصصی و با مدد از متخصصان ادبیات و شاهنامه در کل گیلان گسترش دهم که با حمایت دکتر محمد جعفر یاحقی، مدیرعامل خردسرای فردوسی مشهد و استاد ممتاز دانشگاه مشهد و دکتر سید هاشم موسوی و دیگر استادان برجسته گیلان از جمله استاد احمد اداره چی، دکتر علی امیری، مهندس فرشته طالش انساندوست، دکتر ابراهیم صفری و دکتر علی صفایی و دیگر استادان دانشگاه گیلان، از جمله دکتر محمدکاظم یوسف پور، دکتر علیرضا نیکویی، دکتر رضا چراغی، دکتر معصومه غیوری، دکتر روشنک گلدوست در پژوهشکده گیلانشناسی دانشگاه گیلان موفق به انجام این مهم شدیم و همزمان اقدام به راه اندازی انجمن تخصصی شاهنامه خوانی کودک و نوجوان، انجمن شاهنامه خوانی بانوان و همچنین انجمن مثنوی خوانی در این مرکز کردم که پیش از این موفق به راه اندازی این نشست‌ها در کتابخانه ابوجعفر هوسمی با حمایت مسئولین فرهنگ دوست و سختکوش این مرکز شده بودیم.

تداوم فعالیت در شرایط کرونایی

او در پاسخ به پرسشی در خصوص فعالیت های انجمن شاهنامه خوانی  توضیح می دهد: اکنون که  یکسال و اندی از آغاز فعالیت‌های خردسرای فردوسی گیلان می‌گذرد این پایگاه با وجود شرایط سخت کرونایی، بسیار پرتلاش و هدفمند عمل کرده و با حمایت نویسندگان و پژوهشگران حوزه‌های مختلف ادبی، فرهنگی و در راس آن شاهنامه موفق به  برگزاری نشستها و گفت‌وگوها و مصاحبه‌های علمی مجازی بوده و افتخار برگزاری ویژه برنامه‌های مختلف به مناسبت‌های ویژه از جمله «بزرگداشت خداوندگار طوس» در 25 اردیبهشت ماه و روز ادبیات کودک و نوجوان در 18 تیرماه که شامل نمایشگاههای مجازی و شاهنامه خوانی و سخنرانی  استادان برجستۀ  گیلان و ایران بوده در صفحۀ رسمی اینستاگرام خردسرای فردوسی گیلان داشته است که با استقبال بسیاری از مخاطبین قرار گرفته و علاوه بر برنامه‌های مطالعاتی و زندۀ مجازی، این مرکز افتخار دارد که  برای اولین بار در گیلان اقدام به ایجاد کتابخانۀ تخصصی شاهنامه پژوهی، ایجاد نخستین انجمن شاهنامه شناسی و شاهنامه خوانی کودکان و نوجوانان نموده که هر هفته کودکان و نوجوانان عضو این انجمن در برنامۀ زندۀ صفحۀ رسمی نخستین انجمن شاهنامه خوانی کودکان و نوجوانان گیلان با خوانش ابیات پند آموز شاهنامه خداوندگار طوس هنرنمایی می‌کنند. همچنین ایجاد انجمن شاهنامه خوانی  بانوان خردمند در خردسرای فردوسی گیلان در رشت و رودسر یکی دیگر از فعالیتهای خردسرای فردوسی گیلان بوده است.

روحی فر در ادامه به دیگر فعالیتهای این پایگاه  هم اشاره می کند: برگزاری کلاسهای آموزش نقالی و شاهنامه خوانی برای کودکان و نوجوان و همچنین بزرگسالان در کل گیلان و ایران، برگزاری دورهای آموزش مربی‌گری نقالی و شاهنامه خوانی، دوره‌های آموزش معرق در قالب نقوش شاهنامه‌ای، دوره‌های آموزش نگارگری اسطوره‌های شاهنامه‌ای ، آموزش نجوم در شاهنامه و نقش  صور فلکی در افسانه‌های دور و دوره‌های آموزش طراحی و دوخت لباسهای بومی و شاهنامه ای (به منظور ترویج و اشاعۀ فرهنگ پوشش ایرانی) با حضور استادان مجرب استان و کشور به صورت حضوری و برخط در مکان خردسرای فردوسی گیلان واقع در پژوهشکدۀ گیلان شناسی دانشگاه گیلان برگزار شده است.

این کارشناس ادبیات تخصصی فارسی همچنین در مورد فعالیت برون مرزی این انجمن توضیح می دهد: خردسرای فردوسی گیلان  با هدف اشاعه و ترویج فرهنگ  و ادب ایرانی و معرفی اثر سترگ خداوندگار طوس(شاهنامه) فعالیتهای‌های سازندۀ خویش را به آنسوی مرزها سوق داده و به زودی با موسسات و نهادهای مردمی کشور انگلستان و آلمان همکاری‌های سازنده خواهد داشت.

او راه اندازی انجمن‌های تخصصی شاهنامه خوانی و شاهنامه شناسی و همچنین یاری جستن از نهادهای پرورشی که با کودکان و نوجوانان سر و کار دارند را راههای آشنایی  نسل جدید با شاهنامه عنوان  می کند و ادامه می دهد: همچنین تهیه و نشر فیلمنامه‌ها و انیمیشن‌هایی با مضمون و محتوای داستان‌های جذاب شاهنامه با توجه به فراخور حال نسل جدید و پررنگ کردن موارد عبرت آموز داستانها به نحوی که جنبه پندی نداشته باشد را از دیگر راههای مانوس شدن با شاهنانه است.

روحی فر در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه چرا تاکنون اقدامی در سطح ملی برای افزودن به جذابیت‌های بصری و تصویری شاهنامه مانند سریال و فیلم سینمایی و انیمیشن های مناسب برای کودکان و نوجوانان صورت نگرفته است؟ توضیح می دهد: با توجه به اینکه حکیم طوس در قرن چهارم به نحوی داستان پردازی کرده که تمامی جلوه های صوتی و تصویری را در اثر جاودانه اش با چیره دستی( ناخواسته بدون آگاهی از جلوه های سینمایی) به کار برده ولی امروزه ما در داخل کشور جز چند انیمیشن ضعیف دستاوردی نداریم. پس نمی توانیم بگوییم که امروزه فیلمسازان ما در این زمینه ناکارآمد هستند بلکه بنده فکر می کنم یکی از این دلایل می تواند بی توجهی و غفلت و ناآگاهی از ارزش این شاهکار جهانی بوده و دیگری می تواند نبودن و نداشتن امکانات و شرایط لازم برای انجام این وظیفه مهم باشد. با توجه به اینکه آقای بیضایی در این زمینه اثر ارزشمندی تآلیف نموده اند که می تواند برای ساخت و تهیه فیلم و انیمیشن بسیار مناسب باشد.

او شاهنامه فردوسی را شاه نامه و سردفترهمه کتابها توصیف می کند و می گوید: شاهنامه خداوندگار طوس بدون شک یکی از تاثیرگذارترین آثار ادبی جهان بوده و آئینه تمام نمای فرهنگ، تمدن، اخلاق، آداب، و سنن مردم ایران از کهن ترین زمان‌ها تاکنون بوده است که نمی توان ارزش آن را با هیچ مقیاسی سنجید. به قول خداوندگار طوس:

چو چشمه برِژرف دریا بری

به دیوانگی ماند آن داوری

آنجا که می فرماید

به نیکی گرایی و فرمان کنیم

به داد و دهش دل گروگان کنیم

سرای سپنجی نماند به کس

تو را نیکویی باد فریاد رس

یا در پادشاهی اورمزد که می فرماید :

چو روز تو آمد جهاندار باش

خردمند باش و بی آزار باش

زبان را مگردان به گرد دروغ

چو خواهی که تاج از تو گیرد فروغ

و یا در پادشاهی ضحاک

که شجاعت و شیرزنی چون فرانک را می ستاید

و یا در پادشاهی ضحاک او را نکوهش می کند و در پادشاهی فریدون

می فرماید

فریدون فرخ فرشته نبود

به مشک و به عنبر سرشته نبود

به داد و دهش یافت آن نیکویی

تو داد و دهش کن فریدون تویی

این پژوهشگر و شاهنامه پژوه در مورد تاسیس انجمن شاهنامه شناسی و شاهنامه خوانی کودک و نوجوان سرزمین گیلان که دغدغه سالیان او بوده می گوید: انجمن شاهنامه شنآسی و شاهنامه خوانی کودک و نوجوان سرزمین گیلان که یک نهاد رسمی مردم نهاد است با همکاری خردسرای فردوسی گیلان، پژوهشکده گیلان شناسی دانشگاه گیلان و انجمن ترویج و زبان و ادبیات فارسی برای نخستین باردر گیلان ایجاد شد که ضمن فراخوان کودکان و نوجوانان، معلمان و دبیران،برای پاسداشت و حفظ این سرمایه ملی، اهدافی چون، ،معرفی حکیم طوس و شاهنامه همچنین آشنایی و خوانش این اثر ارزشمند و برترین شاهکار اعصار و ملل توسط کودکان و نوجوانان این مرز و بوم دارد. زیرا که شاهنامه گنجینه ای سرشار از داستان های زیبا و عبرت آموزبرای این عزیزان است. بدون تردید کودکان و نوجوان بعد از شناخت و آشنایی با این اثر ارزشمند آن را بسیار شیرین و دلنشین می یابند و برای خواندن آن شور و شوق پیدا می کنند، زیرا در شاهنامه داستان هایی هست که بیش از هفت هزار سال از عمر آن ها می گذرد، یعنی روزگارانی کهن تر از عصر مادی و هخامنشی و حتی پیش از بر آمدن زرتشت، و نیز چگونگی زندگی، اخلاق، آیین ها، باورها، آرزوها، عشق ها و دلاوری های پیشینیان را باز تاب می دهد و می تواند برای کودکان و نوجوانان بسیار جذاب و شیرین و سازنده باشد.

این کارشناس زبان فارسی ادامه می دهد: از سوی دیگر، گونه گونی مطالب این کتاب، انواع قالب های ادبی، اسطوره، حماسه و تمثیل، زندگی پهلوانان، قصه ها، شگفتی ها، چاره اندیشی ها و حتی معماها- اگر با شیوه ی مناسب ارائه شوند- برای کودکان و نوجوانان بسیار دلنشین خواهد بود.

آیین زندگی بدون هیچ گونه پیچیدگی فلسفی در شاهنامه بیان می شود

روحی فر در مورد چرایی مناسب بودن شاهنامه برای کودکان و نوجوانان توضیح می دهد: در آن، همه ی ابعاد زندگی، آشکارا یا به رمز نمود دارد وآیین زندگی بدون هیچ گونه پیچیدگی فلسفی بیان می شود؛ زندگی ساده است. خوشی ها و نا خوشی ها به یکسان در آن وجود دارند، شاهنامه خواننده را به شادی و کامروایی فرا می خواند، عشق ها در آن طبیعی اند و به بار می نشینند. نوعی منطق علمی در رویدادها به چشم می خورد و جنگ ها با هدف سامان بخشیدن به اوضاع و ساختن جهانی بدون جنگ در می گیرند. دفاع از نیروی نیک در آن، حکایت از آگاهی انسان به مقام انسانی خود دارد و زندگی، متعادل و در هماهنگی با سرشت آدمی و ارتباط نزدیک با طبیعت است. در آن، هم به نیازهای مادی توجه می شود و هم به نیازهای معنوی زندگی در شاهنامه دارای نوعی معناست که نباید آن را از یاد برد و برای حفظ آن تا پای جان می توان پیش رفت. کتاب سراپا سفارش مدارا و دفاع از گوهر انسانی است.

او آشنا کردن نوجوانان و جوانان با اندیشه های فردوسی را  پاشیدن بذر حکمت در روح و ذهن آینده سازان این مرز و بوم  می داند و می گوید:  پس از گذشت هزار سال هنوز هم این کتاب جان مایه ی خود باوری ایرانی است و می تواند یاور مندی در خور برای کودکان و نوجوانان و جوانان ما در ساختن و پیشرفت کشور به وجود آورد.

این فعال فرهنگی و کارشناس زبان فارسی در پایان صحبت های خود می گوید:  از تمامی مردمان خردمند گیلان و ایران و همچنین سازمان آموزش و پرورش تمامی مناطق گیلان درخواست می کنم برای پیشبرد اهداف نیک و انسان ساز این انجمن ضمن همکاریهای خردمندانه با این نهاد، در راه پاسداشت این اثر گرانمایه کوشا باشند. پس باید

همه رخش اندیشه را زین کنید/ جهان را به شهنامه آذین کنید

هرآنکس که شهنامه خوانی کند چه مرد و چه زن پهلوانی کند»