حکایت گیلان | روح الله غفاری* _ هفته گذشته "جشنواره شهر خلاق خوراک رشت" برگزار شد و از جهاتی مورد توجه قرار گرفت. معرفی ششمین سال دریافت عنوان "رشت،شهر خلاق خوراک شناسی" آن هم به زبان انگلیسی از سوی شهردار رشت و نیز برگزاری جشنواره برای اولین بار، از جنبه های جالب توجه و تحسین این رویداد بود.

بر حسب اتفاق نیز در هفته ی گذشته، استاد درس "اقتصاد شهری"،مبحث "شهرهای خلاق" را شرح داد و از سبقه تاریخی تا ماهیت فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی این شهرها سخن گفت. البته در بین تدریس چند بار تاکید کرد که شهری مانند رشت،بدلیل آنکه اقدامات درخوری برای شناساندن و توسعه ظرفیت در حوزه ی عنوان دریافتی اش انجام نداده،در آستانه حذف از شبکه شهرهای خلاق ایران قرارگرفته بود.خواستم در مقام پاسخ در آیم و به ایشان بگویم که هم اکنون رویدادی در راستای تثبیت این عنوان در رشت در حال برگزاری است ! اما با بازدید و سنجه وضع موجود این جشنواره با آنچه از تعاریف علمی شهر خلاق آموختم، چیز دیگری را نشان می داد.
آیا این رویداد صرفنظر از آغازین بودنش،نمایانگر مختصات و ظرفیت های رشت به عنوان شهر خلاق خوراک شناسی بود؟
مهم ترین شاخص های شهر خلاق ،صنایع خلاق و اقدامات و رویدادهای خلاقانه هستند.
صنایع خلاق پیشران ها و نهاد های پیشگام شهر خلاق هستند که توانسته اند در حوزه ی تعریف شهر خلاق،زمینه ساز رشد اقتصادی و یا انسجام اجتماعی شده و در تامین ویژگی خلاقیت،برندی را پایه گذار شده باشند.به دیگر سخن،صنایع خلاق با بهره گیری از خلاقیت و سرمایه های معنوی موجود در شهر خلاق به عنوان نهاده های اولیه،رشد اقتصادی و ارتقاء ارزشی متناسب(فرهنگی-هنری یا علمی-فناوری) را برای شهر خلاق بوجود می آورند.
به طور قطع در رشت می توان از نهاد هایی نام برد که با ویژگی های برشمرده به عنوان صنایع خلاق در بحث خوراک شناسی شناخته شوند. اما چرا صنایع خلاق شهر رشت،هیچ نمود چشمگیری در جشنواره نداشتند؟
اقدامات و رویدادهای خلاقانه،فعالیت های هنری یا فناورانه ای هستند که گویای استعداد و توانمندی،نوآوری و گوناگونی،پویایی و زایایی،تحول پذیری و رشد ظرفیت شهر خلاق در راستای تمرکز بر عنوان شهر خلاق باشند.حتی در ورای این موارد،از هدف روزآمد و مهمی چون افزایش "تحمل و تاب آوری" شهر نیز در منابع علمی ذکر شده که این رویدادهای خلاقانه می توانند پوشش دهنده ی آن باشند.
حال اگر بخواهیم رویداد گذشته جشنواره شهر خلاق خوراک رشت را با مختصات رویداد خلاقانه بسنجیم و قیاس کنیم،به چه نتیجه ای می رسیم؟
تعدد بیش از حد و بدون گوناگونی غرفه های عرضه کننده محصولات مشابهی همچون کاکا و رشته خوشکار و نان برنجی و دیگر خوراکی ها،تولید و ارائه خوراک های سنتی با ظاهر و شکل یکسان،ویژگی نوآورانه را ضعیف می نماید.بغیر از چند بنرکه جزئی از پوشش غرفه ها بودند و چند غذای محدود گیلانی را نشان داده بودند،نشان دیگری از معرفی بیش از500 غذای ثبت شده به نام شهر خلاق که حتی بصورت لیست وار نام برده شود،نبود و این نقیصه نیز مانع از پذیرش ویژگی نمایش استعداد و توانمندی،در این رویداد است. نبود دفتر و غرفه ی تسهیل گری برای معرفی و توسعه ظرفیت شهر خلاق،نیز ویژگی تحول پذیری و رشد ظرفیت را از این جشنواره می ستاند. حتی مفروش کردن محیط جشنواره به برگهای خشک ،اگرچه وجهه بصری بهتری بوجود می آورد،اما پراکنش گرد و خاک حاصل از تردد بر روی آنها،در تباین با عرضه ی بهداشتی خوراک بود.
در کل بنظر می رسد این رویداد فاقد سیاست گذاری ،طراحی و برنامه ریزی متناسب با یک شهر خلاق بوده است.
می توان در شاخص های دیگری نیز این پایش و مقایسه را انجام داد و حتی می توان با توجه به آنچه از جشنواره ثبت و ضبط شده به ارزیابی علمی دقیق تر و آسیب شناسی آن اقدام کرد که نتایج آن پایه ای برای بهبود و ارتقای رویدادهایی اینچنین،باشد.
این نکته نیز شایان ذکر است که در گذشته ،شهرهای معروفی در دنیا همچون دیترویت و کمبریج ،به دلیل ضعف در نوآوری و روزآمد سازی وجهه ی خلاق شهر،از شبکه شهرهای خلاق خارج شدند. اما از آن سو، شهرهایی چون بارسلون و دبی، با برند سازی هایی همچون شهر هوشمند و شهر نمایشگاهی،به شبکه شهرهای خلاق در حوزه ی دانش و فناوری پیوستند.
این بدان معنی است که سیاست گذاری های شهری،درک فضایی از شهر و بازاریابی در راستای هدف شهر، باید ضامن بقا و مانایی شهر خلاق باشد.

*دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت امور شهری دانشگاه تهران