اختصاصی حکایت گیلان | «کودکان» و «کار» ترکیب این دو واژه در ذهنمان یک تراژدی تلخ می‌سازد. آنجا که کودکی؛فصل رشد،یادگیری،خلاقیت و بازی وانهاده می‌شود و این بچه‌ها با خشونتی بی رحم به دنیای بزرگسالی پرت می‌شوند.

بر اساس آمار سازمان جهانی کار سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ ساله در جهان از کودکی محروم می‌شوند. طبق این آمار ۱۲۰ میلیون نفر از آن‌ها وارد بازار کار شده و به کار تمام وقت مشغول می‌شوند.

وقتی صحبت از کودکان کار در ایران می‌شود نگاهها به سمت تهران و چند کلانشهر دیگر معطوف می‌شود. اما آیا شهری مانند رشت کودک کار ندارد؟

خیابان اولین مکانی است که در این باره به ما تصویر مناسبی ارائه می‌دهد.

ندا شریعت‌طلب یکی  از فعالین حقوق کودک و عضو موسسه «حامیان حق کودکی بامداد» در رشت به حکایت گیلان می‌گوید:متاسفانه شرایط کودکان کار در چند سال اخیر سخت‌تر شده و سن بچه‌های کار پایین‌تر آمده و تعدادشان هم بالاتر رفته است.

او می‌گوید خانواده این کودکان هم تابع شرایط کلی جامعه هستند؛یعنی هر چقدر شرایط اقتصادی نامناسب باشد وضعیت برای این خانواده و کودکان دشوارتر از قبل  می‌شود.

شریعت طلب در مورد این گزاره که چرا عمدتا پدیده کودک کار به کلانشهرها مرتبط می‌شود هم توضیح می‌دهد: طبیعتا در کلانشهرهایی مانند تهران و مشهد آمار کودک کار بالا است. جمعیت بالای خود این شهرها و همچنین مهاجر پذیر بودن در این آمار بسیارتاثیرگذار است. یکی دیگراز دلایل این امر مربوط به کودکان خانواده‌های مهاجر کشورهای درگیر جنگ مانند افغانستان است.

این فعال حقوق کودکان در رشت اضافه کرد؛اما در استانی مانند گیلان که ممنوعیت سکونت مهاجران افغانستانی وجود دارد آمار مرتبط با این بخش صفر است.

 خیابان تنها شکل کار کودک نیست

 اما نکته دیگری که این فعال حقوق کودکان به آن اشاره می‌کند در مورد اشکال رایج کار کودک است.

شریعت طلب می‌گوید کار در چهارراه‌ها  فقط یکی از اشکال کار کودک است و نه تنها شکل آن.

او توضیح می‌دهد؛ما می‌دانیم کودکانی هستند که در شرایطی سخت در کارگاهها و مکانیکی و آهنگری ..کار می‌کنند. مشاغلی که اصلا با شرایط سنی و بدنی آنها تناسب ندارد.

عضو موسسه حق کودکی بامداد اضافه می‌کند:اما چیزی که در مورد کودکان کار در چهارراهها به وضوح به چشم می‌خورد پایین‌تر آمدن سن کودکان کار است. این فعال حقوق کودک می‌گوید:مشاهدات ما نشان می‌دهد  سن کار کودکان در چهارراه‌های رشت به ۷ سال رسیده که این بسیار نگران کننده است.

 کرونایی و شرایطی که از سخت، سخت‌تر شد

 شرایط کرونایی،اقتصاد تمام جهان را تحت تاثیر قرار داد. وقتی اسفند 98 و تمام سال 99 اقتصاد ایران یکی از سخت‌ترین ایام خود را گذراند وضعیت طبقه کارگر و از جمله کارگان روزمزد برای گذران زندگی شرایط به مراتب سخت‌تری داشتند.

این فعال حقوق کودک در این ارتباط می‌گوید: در شرایط کرونا وقتی بسیاری از پدران و مادران کار خود را از دست دادند طبیعتا کودکان این خانواده هم با خطر از دست دادن سرپناه و حتی گرسنگی مواجه شدند.موضوعی که باعث می‌شد حتی نتوان به راحتی به این دست از خانواده‌ها توصیه کرد که شما در این شرایط در قرنطینه باشید و کار نکنید. 

تحصیل کودکان کار در شرایط کرونایی سخت‌تر شده است

 یکی از نگرانی‌هایی که برای کودکان کار وجود دارد شرایط تحصیلی آنهاست. این فعال کودک در این ارتباط هم می‌گوید: شرایط تحصیلی این کودکان در حالت عادی با مشکلات زیادی روبرو است اما  شرایط تحصیلی با وجود کرونا برای آن‌ها سخت‌تر هم شده است.

به گفته او  بعد از شیوع کرونا و تعطیل شدن مدارس و مجازی شدن تحصیل، سمن‌هایی مانند موسسه «حق کودکی بامداد» و مراکز خیریه و مدارس با مراجعه تعداد زیادی از کودکان روبرو شدند که برای ادامه تحصیل تقاضای گوشی هوشمند داشتند .

او ادامه می‌دهد: با توجه به حجم تقاضاها، مدیران مدارس نمی‌توانستند پاسخگوی این حجم از دانش‌آموزان درگیر کمبود وسایل آموزشی باشند .

این فعال حقوق کودکان در رشت با ذکر این نکته که برخی والدین نگران آینده فرزندانشان، با قرض گرفتن گوشی از آشناها سعی کردند که کودکانشان را در چرخه آموزشی نگه دارند اما کودکان زیادی هم هستند که کسی نتوانست برایشان کاری انجام دهد و آن‌ها بازمانده از تحصیل محسوب می‌شوند.

شریعت طلب، مدرسه را یک فرصت خاص برای کودکان کار می‌داند و می‌گوید: یکی از نکات بسیار خوب باز بودن مدارس برای کودکان کار این بود که با وجود ساعت کار  و فعالیت در فضای بزرگسالان این فرصت را داشتند تا در ساعت مدرسه در کنار همسالان‌شان قرار بگیرند اما این فرصت هم به دنبال شیوع ویروس کرونا برای این بچه‌ها از دست رفت و آن‌ها مجبور شدند یا ساعت بیشتری به کار بپردازند و یا به محیط پرحاشیه و پر خطر محلات خود برگردند.

از تعداد کودکان کار گیلان آمار دقیقی در دست نیست . یکی از آمارهای اعلام شده از زبان مدیران بهزیستی استان به سال 97 برمی گردد که به عدد 150 اشاره دارد عددی که از نظر بسیاری از فعالان این حوزه چندان دقیق به نظر نمی آید.

شریعت طلب در این مورد هم می‌گوید: به نظر این عدد با خوشبینی زیادی گفته شده  است. به طور مثال تعداد بسیار زیادی کارگاههای زیر 10 نفر فعال در استان داریم ؛ کارگاههایی که تحت نظارت و بازرسی نیز قرار ندارند . ولی طبق اطلاعات و مشاهدات،شماری از کودکان در این قبیل کارگاهها شرایط بسیار سختی دارند.