اختصاصی حکایت گیلان | پسماند بلای جان مردم استان‌های شمالی ایران است و انبوه زباله در تمامی فصل‌های سال تولید می‌شود. شهر کوچک لیسار مرکز بخش کرگانرود تالش با جمعیت حدود 6 هزار نفری یکی از نقاطی است که با بحران زباله دست و پنجه نرم می‌کند. مردم بارها به این موضوع معترض شده‌اند و پرونده آن بارها در دادگستری رسیدگی شده اما پاسخ همان است و فقط صورت مسئله تغییر می‌کند.

دفن غیر بهداشتی در محدوده شهر

محل دفن زباله لیسار داخل محدوده شهری قرار دارد و از این نظر شاخص‌ترین شهر استان گیلان در زمینه دفع غیربهداشتی پسماند محسوب می‌شود. شهری که 20 سال پس از تاسیس شهرداری هنوز یک خودرو مخصوص پسماند هم ندارد. صبح هر روز کارگرهای واحد خدمات شهرداری آویزان شده از پشت نسیان پر زباله از این مخزن به آن مخزن می‌روند و زباله تولیدی مردم را پشت وانت نیسان آبی رنگ می‌ریزند. محفظه‌هایی که بیشتر آنها لوله‌های رنگ آمیزی شده سیمانی هستند که هیچ تناسبی با جمع آوری بهداشتی ندارند. فقط یک جمله مفید روی آنهاست: شهر ما، خانه ما. سرانجام 2 تا 3 محموله را جمع آوری کرده و با خود به محل دفن می‌برند و خالی می‌کنند.

 گشتی مختصر در محل دفن پسماند شهر لیسار نشان می‌دهد که در کنار رودخانه لیسار و غرب پل ارتباطی جاده تالش به آستارا قرار دارد و بوی متعفنش با منظره زیبای جنگل‌های هیرکانی و کوهستان درهم آمیخته است. جایی که در نزدیکی خانه‌ها که با نزدیکترین همسایه تنها 150 متر فاصله دارد. بقیه خانه‌ها نیز در فاصله 200 تا 300 متری هستند و هر از گاهی به خاطر بوی بد فیلم و عکسی را به چند کانال تلویزیونی فارسی زبان هم می‌فرستند. می‌توان گفت از این حیث پای یک محل دفن به دنیای سیاست هم باز شده است.

حیوانات حاضر هم بخش دیگری از مشکل هستند اسب‌ها، گاوها و سگ‌ها هر روز به این محدوده وارد می‌شوند و از زباله‌های محل دفن می‌خورند و انگار که به زباله خوری معتاد شده‌اند.

محل استقرار 3 مطب پزشکی و تنها داروخانه شهر در خیابان شهید بهشتی فاصله‌ای حدود 300 متری با این مکان دارند و مراجعان باید به جز درد بیماری و همراهی آنها بوی بد زباله را نیز به جان بخرند.

نفوذ شیرآبه می‌تواند ذخایر آب زیرزمینی و 2 حلقه چاه عمیق و روان‌آب رودخانه لیسار و نهر کشاورزی نزدیکی این محل را آلوده کند.

شهرداری لیسار و برنامه بی برنامگی

شهرداری لیسار هیچ برنامه تدوین شده‌ای برای پسماند ارایه نکرده است و تنها طی چند سال گذشته پیمانکاران سازمان مدیریت پسماند استانداری پس از چند مرحله جداسازی مقادیری کارتن و فلزات ارزشمند مانند آلومنیوم رفته‌اند و هیچ وقت بازنگشته‌اند. بکارگیری سمن‌های غیربومی برای آموزش مختصر تفکیک از مبدا و جداسازی نیز بیشتر برای درآمدزایی اعضای آنها بوده و مشکلی را حل نکرده است. هنوز هم بیشتر مردم زباله را درون کیسه پلاستیکی می‌ریزند و واحد خدمات شهرداری هم صرفا جمع آوری می‌کند.

طی سال‌ها بی برنامگی سازمان شهرداری با انواع تخصص‌ها و تعداد قابل توجه کارکنان، زباله جمع کن‌های اغلب کم تحصیل و کم بهره از جامعه بسیار هدفمند همه اقلام با ارزش اقتصادی و قابل بازیافت را در این محیط تفکیک می‌کنند و با خود می‌برند. 3 نفر به این کار مشغول هستند که در کاهش مقدار زباله انباشت شده وبازگشت مواد به چرخه مصرف دوباره سودمند هستند.

تاریخچه این کار نشان می‌دهد که برنامه موقت جمع آوری و انباشت در یک محل تنها گزینه گردانندگان منطقه تا امروز بوده و آنها برای آینده دوراندیشی نکرده‌اند.

آغاز ماجرا چه بود؟

سید اسلام میرترابی عضو پیشین شورای این شهر در این مورد اظهار می‌کند: حدود 27 سال پیش بازار لیسار یک روستا محسوب می‌شد و منطقه به بخش ارتقا پیدا نکرده بود. هییت عمرانی متشکل از تعدادی بازاری توسط دهدار دهستان کرگانرود شمالی مامور شدند تا برای مشکل زباله چاره‌ای بیاندیشند. حاصل کار همین زمین چند هکتاری در غرب پل و مجاور رودخانه بود که از مرحوم سهراب ناطقی به مبلغ 4 میلیون و 500 هزار تومان خریدند. ابتدا زباله چندانی تولید نمی‌شد و در هوای آزاد رهاسازی می‌کردند.

وی با بیان تشکیل بخش کرگانرود تالش به مرکز لیسار می‌گوید: دهداری و کمیته عمران بازار پس از تشکیل بخش کرگان رود در سال 1374منحل شدند و همین محل توسط بخشداری اداره می‌شد و همین روند ادامه می‌یافت. شهر لیسار نیز در سال 1379مصوب شد و از تاسیس شهرداری در 1380 زباله ریزی در مکان کنونی ادامه داشته است تا اینکه مردم به علی فتح اللهی شهردار وقت معترض شدند و محل دفع زباله به زمین‌های ساحلی روستای قلعه بین و مجاور تالاب منطقه حفاظت شده لیسار منتقل کردند.

میرترابی با بیان بی برنامگی شهرداران تا سال 1390 تصریح می‌کند: متأسفانه پسماند ریزی بدون دفن و جداسازی در حاشیه روستا نیز اقدام درستی نبود و این بار مردم روستای قلعه بین بخاطر بیماری دامها و بوی بد و چهره زشت در نزدیکی ساحل دریا به شهرداری معترض شدند. طبق تصمیم گرفته شده محل تخلیه زباله در سال 1388 باز هم به مکان قبلی بازگشت و تا سال 1390 زباله‌ها روی زمین رهاسازی و به صورت شبانه سوزانده می‌شد. جریان باد از غرب به شرق دود و بوی آن را در تمام سطح شهر و روستاهای اطراف منتشر می‌کرد. بسیاری از مردم با ناراحتی تنفسی و حساسیت درگیر شدند و حشراتی از قبیل مگس و پشه در شهر زیاد شد.

شکایت شهروندان علیه شهرداری لیسار

تعدادی از شهروندان بابت همین مشکلات شکایتی علیه شهرداری لیسار به دادگستری کرگانرود ارایه کردند. طی همین سال با حکم دادگستری شهرداری محکوم شد و شیوه قبلی را برای مدتی کنار گذاشتند و محل دفن به طول 10 متر و عرض 8 متری به عمق 3 متر را حفاری کردند که هر چند روز یکبار با خاک پوشانده می‌شد. همین کار هزینه ساز بود و مقدار پسماند هم به قدری زیاد شده بود که این محل دفن دیگر پاسخگو نبود و مجوز حفاری محل دیگری نیز داده نمی‌شد و باز زباله سوزی ادامه یافت. سال 1392زباله پای ثابت تبلیغ انتخاباتی بود و ترکیب جدید اعضای شورا و شهردار نیز تغییری در این مسیر ایجاد نکرده تا جایی که تا سال 1396 زباله سوزی ادامه یافته است.

گفته‌های اخیر میرترابی را خبرهای رسانه‌های محلی منطقه تأیید می‌کنند. رسانه‌های برخط بومی در فاصله سال‌های 1392 تا 1396 بارها زباله سوری و آلودگی هوا منطقه را گزارش می‌کردند. محل دفن پسماند لیسار در این محدوده زمانی پای ثابت جلسه‌های فرمانداری تالش بوده و در مرداد 1396گزارش تصویری پایگاه دیار میرزا شهرداری لیسار را بخاطر آلودگی هوا به چالشی جدی کشیده است. اداره حفاظت محیط زیست تالش به عنوان شاکی به این ماجرا وارد شده و براساس رأی دادگاه شهردار در همین سال با مجازات کیفری تعلیقی به انجام اصلاحات ملزم شده و آتش بازی پایان یافته است. محل بزرگتری حفاری شده که مشکلات پیشین را ندارد اما هنوز هم استاندارد نیست و با هر جریان باد خیابان‌ها و کوچه‌های غربی شهر ناچار به استشمام بوی بد آن هستند.

به دنبال جانمایی یک مکان جدید

بابک باباخانی شهردار لیسار در سال 1398 طی گفتگو با فارس اعلام کرده بود که محل دفن زباله در داخل محدوده شهر قرار دارد و باید هر چه زودتر به بیرون محدوده منتقل شود. چنانچه گفته‌های شهردار را مد نظر قرار دهیم باید مکان یابی برای این کار انجام شود که ضوابط خاصی را می‌طلبد. برنامه‌ای که طی حدود 2 سال گذشته هیچ پیشرفتی نداشته است. سید حمداله سیدترابی سخنگوی شورا نیز بیان می‌کند: مردم همواره در طی 8 سال گذشته به این محل معترض هستند و ما چاره دیگری جز جانمایی مکانی جدید در خارج شهر نداریم. چند نقطه از سوی شهردار در ساحل چند روستای بخش معرفی شده که تاکنون مجوزی برای آنها صادر نشده است. البته شورای این شهر یک عضو سرشناس نیز دارد که در گفتگوهای چالش برانگیز مشارکتی ندارد. علیرضا غفاری رییس کنونی شورای اسلامی استان گیلان طی 2 دوره از مردم همین شهر رأی گرفته و اکنون برای سومین بار نیز شانس خود را امتحان می‌کند. فردی که طی این مدت می‌توانسته برای رهایی شهرش گزینه‌های بهتری را اریه کند.

متأسفانه محل دفن معارضانی دارد که هر بار قسمتی از آن را متصرف می‌شدند که هر بار شهرداری زمین هایش را پس می‌گرفت. اما از 4 سال پیش تاکنون قسمت جنوبی و پرمناقشه آن کیوی کاری شده و تاکنون شهرداری با متصرف کاری ندارد. بنابر شنیده‌ها زدوبندهای انتخاباتی شورا در این مورد بی تاثیر نبوده است.

جایگاه دفن پر می‌شود و زمین هم به واسطه متصرف محدود شده است. شهردار در تکاپوی محل دفن جدید جلسه‌ای در 8 اردیبهشت با رییس دادگستری و بخشدار کرگانرود، روسای اداره‌های منابع طبیعی و حفاظت محیط زیست برگزار کرده که حاصل آن بازدید چند نقطه ساحلی است که هیچ کدام شرایط مورد نظر را ندارد.

فرید آقاجانی بخشدار کرگانرود درباره تلاش‌های صورت گرفته می‌گوید: شهردار لیسار در تکاپوی یک محل جدید است که بدون طی مراحل قانونی چنین مجوزی صادر نمی‌شود. اجازه دفن پسماند در نزدیکی روستاها و مناطق مسکونی را نمی‌دهم و اگر موضوع دفن است باید مکانی براساس ضوابط مشخص شود.

30جایگاه دفن غیر مجاز

سجاد حسینی کارشناس پسماند می‌گوید: استان گیلان 62 جایگاه دفن پسماند دارد که تنها 32 مورد آن رسمی است. محل‌های دفن حداقل باید 3 هزار متر از مناطق مسکونی فاصله داشته باشند. زمین محدود و مکان یابی بسیار دشوار در گیلان سبب شده تا چنین فضاهایی محدود شود. طبق بخشنامه دولت نیز تمام جایگاه‌های دفن در سواحل گیلان از سال 1400 تعطیل می‌شوند و جایگاه جدید نزدیک به دریا نیز حفاری نمی‌شود.

البته این شهر مانند همه شهرهای اطراف خود یک گزینه پیش روی خود دارد. سرپرست اداره حفاظت محیط زیست تالش تنها گزینه مؤثر برای رهایی از این چالش را تبدیل و تفکیک زباله می‌داند. بنا برگفته رامین شیلاتی مرکز در حال ساخت ساماندهی پسماند غرب گیلان که در 2 کیلومتری جنوب شهر قرار دارد در صورت اجرای درست کار می‌تواند به عمر این محل دفن پایان دهد.

شوربختانه شهردار و اعضای شورای شهر با آن مخالفند و همچنان پا در کفش دفن پسماند دارند. استدلال آنها زیان‌های احتمالی ناشی از این ماجراست.

/طاها عبداللهی/